Miras Hukuku Faaliyet Alanı

Mirasçılar için Hızlı Rehber
Özetle: Türkiye'de bulunan tüm taşınmaz mallara (gayrimenkul), vefat edenin vatandaşlığına bakılmaksızın Türk hukuku uygulanır. Bu, yabancı bir vasiyeti geçersiz kılabilecek "saklı pay" (rezerv pay) kurallarının geçerli olacağı anlamına gelir. Taşınır mallar (banka hesapları gibi) merhumun milli hukukuna tabidir. Yabancı mirasçılar, mirasçılık belgesi almak için Türk noterlerini kullanamaz; Türk Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurmak zorundadırlar.

1. Yürürlükteki Hukuk: Yabancı Mülkler İçin İkili Sistem

Giriş: Temel Kanunlar İhtilafı
Türkiye Cumhuriyeti'nde malvarlığı bulunan herhangi bir yabancı uyruklu için, ölüm anında en kritik soru şudur: "Hangi ülkenin hukuku mirasımı yönetecek?" Türk hukukunda bu sorunun net bir cevabı yoktur. Türkiye, yabancı bir vatandaşın tüm terekesine (miras bıraktığı malvarlığı) tek bir yeknesak hukuk çerçevesi uygulamaz. Bunun yerine, malvarlığının niteliğine göre terekeyi iki ayrı kategoriye ayıran bir "scission" (ayrılma) veya ikili hukuk sistemi kullanır.
Bu çerçeve, öncelikli olarak Türkiye'nin 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunu ("MÖHUK") tarafından yönetilmektedir. Bu kanunu anlamak, her yabancı mirasçı için atılması gereken ilk ve en önemli adımdır.

Temel Ayrım: Kanunun 20. Maddesi
Temel hüküm olan 20. Madde, uygulanacak hukuku belirler. Bu madde, net ve emredici bir ayrım ortaya koyar:

• Taşınmaz Mallar (Gayrimenkul): Türkiye'de bulunan tüm taşınmaz malların (apartman daireleri, villalar, arsalar ve diğer gayrimenkuller) mirası, kesin ve münhasır olarak Türk Hukukuna tabidir. Bu, evrensel olarak tanınan lex rei sitae ("malın bulunduğu yerin hukuku") ilkesinin bir uygulamasıdır.
• Taşınır Mallar (Menkuller): Buna karşılık, tüm taşınır mallar merhumun milli hukukuna tabidir. Bu kategoriye, Türk banka hesaplarındaki fonlar, araçlar, hisse senetleri ve menkul kıymetler, mücevherler ve diğer kişisel eşyalar dahildir.

Uygulamadaki Etkileri (İngiliz Vasiyetnamesi Senaryosu)
Bu ikili hukuk sistemi, karmaşık "kanunlar ihtilafı" senaryoları yaratır. Türkiye'de bir banka hesabı (taşınır) ve bir daire (taşınmaz) bırakarak vefat eden bir İngiliz vatandaşını düşünün. İngiltere'de düzenlenmiş vasiyetnamesi, tüm mirasını eşine bırakıyor olabilir.

1. Banka hesabı (taşınır) için Türk mahkemeleri İngiliz hukukunu uygulayacaktır.
2. Ancak, daire (taşınmaz) için Türk hukuku geçerlidir. Daha sonra detaylandırılacağı üzere, Türk hukuku "saklı pay"ı zorunlu kılar. Eğer merhumun çocukları da varsa, Türk hukuku eşe sadece $1/4$ yasal pay verirken, çocuklar kalan $3/4$'ü alır. Bu durumda, İngiliz vasiyetnamesi, çocukların saklı paylarını korumak için Türk hukuku tarafından "bozulmuş" veya indirilmiş olur.

Hukuki Nüans: Renvoi (İade) ve Vatandaşlık
Renvoi ("Geri Gönderme")
Bazı karmaşık hukuki durumlarda, renvoi (geri gönderme) doktrini uygulanabilir. Bu durum, Türk hukuku mahkemeyi merhumun milli hukukuna (taşınır mallar için) yönlendirdiğinde, ancak bu milli hukukun kendisi mirasın, merhumun ikametgah (domisil) hukukuna tabi olduğunu belirtiyorsa ortaya çıkar. Eğer merhum Türkiye'de ikamet ediyorsa, yabancı hukuk, yetkiyi Türkiye'ye "geri gönderir" ve bu durumda taşınır mallara da Türk hukuku uygulanabilir.

Çifte Vatandaşlık (MÖHUK Md. 4)
"Milli hukuk" kavramı, çifte vatandaşlık durumunda karmaşıklaşabilir.

• Eğer merhum çifte vatandaş idiyse ve bu vatandaşlıklardan biri Türk vatandaşlığı ise, taşınır mallarına Türk hukuku uygulanacaktır.
• Eğer merhum (Türk olmayan) birden fazla yabancı vatandaşlığa sahipse, mahkeme "en yakın ilişkili" olduğu devletin hukukunu uygular.

Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Eğer bir yabancı uyruklu, Türk vatandaşlığını kazanırsa ve ölüm anında Türk vatandaşı ise, artık bu amaçlar için yabancı bir vatandaş olarak kabul edilmez. Türk hukuku, hem taşınır hem de taşınmaz malları dahil olmak üzere tüm mirasını yönetecektir.

2. Vasiyetsiz Miras (Yasal Mirasçılık): Türk Medeni Kanunu'na Göre Miras Paylaşımı

Bir yabancı vatandaş geçerli bir vasiyetname bırakmadan (vasiyetsiz) vefat ettiğinde, Türkiye'deki taşınmaz malları, Türk Medeni Kanunu'nda (TMK) ayrıntılı olarak belirtilen yasal mirasçılık kurallarına göre dağıtılır.

"Zümre Sistemi": Mirasçıların Sırasının Belirlenmesi
Bu kurallar, üç zümre (derece) halinde düzenlenen kan bağı olan akrabalara dayalı bir "Zümre Sistemi" üzerine kuruludur.

Birinci Zümre Mirasçılar
Merhumun altsoyu (çocuklar, torunlar). Evlat edinilen çocuklar da biyolojik çocuklar gibi aynı haklara sahiptir.

İkinci Zümre Mirasçılar
Eğer altsoy yoksa, miras merhumun ebeveynlerine ve onların altsoyuna (kardeşler, yeğenler) geçer.

Üçüncü Zümre Mirasçılar
Eğer birinci veya ikinci zümrede mirasçı yoksa, miras büyükanne ve büyükbabalara ve onların altsoyuna (amcalar/teyze/halalar) geçer.
İstisna (dışlama) ilkesi geçerlidir: hayatta olan bir üst zümre, her zaman tüm alt zümreleri mirasçılıktan çıkarır.

Sağ Kalan Eşin Rolü
Sağ kalan eş, mevcut olan kan bağı bulunan akrabaların yanında mirasçı olan benzersiz bir yasal mirasçıdır. Payı şu şekildedir:

• Birinci Zümre (Çocuklar) ile birlikte: $1/4$ (%25).
• İkinci Zümre (Ebeveynler) ile birlikte: $1/2$ (%50).
• Üçüncü Zümre (Büyük Ebeveynler) ile birlikte: $3/4$ (%75).
• Eş Yalnızsa: %100.

Eğer hiç mirasçı yoksa, miras Türk Hazinesi'ne (Devlet'e) kalır.

3. Vasiyet Özgürlüğü ve Sınırları

"Vasiyet Bozucu": Saklı Pay (Zorunlu Mirasçılık)
Türk hukuku vasiyet özgürlüğüne saygı duyar, ancak bu özgürlük mutlak değildir. Yabancı uyruklular için en kritik kavram "saklı pay"dır (veya "zorunlu miras payı"). Bu, belirli yakın akrabalara yasal olarak garanti edilen, mirasın asgari bir payıdır.
Bir yabancının Türkiye'deki taşınmaz mülkü için, bu Türk kuralları geçerlidir ve yabancı bir vasiyetteki çelişkili hükümlere üstün gelir.
Saklı paylı mirasçılar (TMK Madde 506 uyarınca) şunlardır:

1. Altsoy (Çocuklar, torunlar)
2. Sağ Kalan Eş
3. Ebeveynler (Anne ve Baba), yalnızca merhumun altsoyu yoksa.

Saklı pay oranları şöyledir:

• Altsoy (Çocuklar) için: Yasal miras paylarının yarısı ($1/2$).
• Ebeveynler için: Yasal miras paylarının çeyreği ($1/4$).
• Sağ Kalan Eş için: Altsoy veya ebeveynlerle birlikte mirasçı oluyorsa yasal miras payının tamamı (%100); diğer durumlarda yasal miras payının dörtte üçü ($3/4$).

Vasiyetnameye Karşı Hukuki Başvurular
Mirasın saklı paylar dışında kalan kısmı, vasiyetçinin dilediği kişiye bırakabileceği "tasarruf edilebilir kısım"dır.

Tenkis Davası ve Zamanaşımı
Eğer bir vasiyetname saklı payları ihlal ederse, mirasçılar bir Tenkis Davası açabilirler. Bu hak hızla kullanılmalıdır. Mirasçının, haklarının ihlal edildiğini öğrendiği tarihten itibaren bir yıl ve her halükarda vasiyetnamenin açılmasından itibaren on yıl içinde dava açma süresi vardır.

Sağlararası Bağışlamalara İtiraz
Bu dava, ölümden önceki bir yıl içinde yapılan bağışlamalar (adet üzere verilen hediyeler hariç) veya saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yapıldığı açık olan devirler gibi belirli sağlararası (hayattayken yapılan) bağışlamaları da "geri alabilir".

İptal Davası (TMK Madde 557)
Bir vasiyetname, aşağıdaki durumlarda İptal Davası (TMK Madde 557) açılarak tamamen geçersiz kılınabilir:

1. Vasiyetçinin (vasiyet edenin) ehliyeti yoksa (örn. 15 yaşından küçükse veya akıl sağlığı yerinde değilse).
2. Hata, hile, zorlama (ikrah) veya usulsüz etkileme sonucu yapılmışsa.
3. İçeriği yasadışı veya ahlaka aykırıysa.
4. Yasanın öngördüğü şekil şartlarını (örn. imza eksikliği, yanlış tanık prosedürü) karşılamıyorsa.

4. Önemli Bir Ön Mesele: Mal Rejiminin Tasfiyesi

Miras payları hesaplanmadan önce, kritik bir ön adım atılmalıdır: mal rejiminin tasfiyesi.
Türkiye'nin yasal rejimi ("edinilmiş mallara katılma") uyarınca, sağ kalan eş genellikle evlilik sırasında edinilen mallara dayalı bir alacak hakkına sahip olur. Bu alacak (örneğin, edinilmiş malların değerinin %50'si) terekenin borcu kabul edilir.
Bu, eşin mal rejiminden doğan alacağının ilk önce toplam tereke içinden ödendiği anlamına gelir. Kalan varlıklar daha sonra mirasçılar arasında (eşin ayrı miras payı da dahil olmak üzere) paylaştırılacak olan miras edilebilir terekeyi oluşturur.

5. Miras Prosedürü: Adım Adım Rehber

Aşama 1: Mirasçılık Belgesinin Alınması
Türkiye'deki hiçbir mal varlığına, temel hukuki belge olan Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) olmaksızın mirasçılar tarafından erişilemez, yönetilemez veya devredilemez. Bu, tüm mirasçıları ve onların tam paylarını yasal olarak tanımlayan resmi bir mahkeme kararıdır.

"Noter Tuzağı": Mahkeme ve Noter Karşılaştırması
Bu, en sık yapılan usul hatasıdır. Türk vatandaşları genellikle bu belgeyi herhangi bir Türk noterinden hızla alabilirler.
Ancak bu seçenek yabancı uyruklular için mevcut değildir. Türk noterlerinin yabancı bir unsur içeren durumlarda mirasçılık belgesi düzenlemesi yasal olarak yasaklanmıştır. Yabancı birinin mirasçılığının tespiti, noterlerin yetkili olmadığı, adli bir inceleme gerektiren karmaşık bir hukuki sorundur.
Bu nedenle, yabancı mirasçılar bir Türk Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurmak zorundadır.

Yetkili Mahkeme (MÖHUK Md. 43)
Başvuru için doğru adliye şu şekilde belirlenir:

1. Merhumun Türkiye'deki son ikametgahı (yerleşim yeri) mahkemesi.
2. Eğer son ikametgahı Türkiye'de değilse, tereke mallarının bulunduğu yer mahkemesi.

Aşama 2: Mahkeme İçin Gerekli Belgeler
Mahkemeye başarılı bir şekilde başvurmak için, mirasçının avukatı kapsamlı bir dosya sunmalıdır. Tüm yabancı resmi belgeler usulüne uygun olarak yasallaştırılmalı ve tercüme edilmelidir.
Belge Kontrol Listesi:

• Vekaletname (POA): Her mirasçıdan Türk avukatlarına, miras işlemlerini yürütme yetkisi veren, noter tasdikli ve Apostilli özel bir vekaletname.
• Ölüm Belgesi: Orijinal veya onaylı kopya, Apostilli ve yeminli tercüman tarafından yapılmış Türkçe çevirisi.
• Akrabalık Kanıtı: Mirasçılar ile merhum arasındaki ilişkiyi kuran resmi aile kayıt örnekleri, doğum belgeleri ve/veya evlilik cüzdanları. Tümü Apostilli ve yeminli Türkçe çevirisi olmalıdır.
• Pasaportlar ve Kimlikler: Merhumun ve tüm mirasçıların pasaportlarının noter tasdikli ve tercüme edilmiş kopyaları.
• Türk Vergi Numaraları: Her bir mirasçı için bir Türk Vergi Kimlik Numarası alınmalıdır. Bu işlem genellikle vergi dairesinin web sitesinden çevrimiçi olarak yapılabilir.
• Yabancı Vasiyetname (varsa): Vasiyetnamenin aslı, yine Apostilli ve tercüme edilmiş olarak mahkemeye sunulmalıdır.

6. Yabancı Belgelerin Tanınması: Vasiyetnameler ve Yabancı Veraset İlamları

Seçenek 1: Yabancı Ülkede Düzenlenmiş Bir Vasiyetname Kullanmak
Kendi ülkenizde (örn. İngiltere, Almanya) düzenlenen bir vasiyetname genellikle Türkiye'de şekil olarak geçerlidir. Türkiye, 1961 Lahey Vasiyet Şekline İlişkin Kanunlar İhtilafı Sözleşmesi'ne taraftır. Bu sözleşme, vasiyetnamenin yapıldığı yerin, vasiyetçinin vatandaşlığının veya ikametgahının hukukuna uygun olması halinde geçerli sayılmasına izin verir.

• Prosedür: Orijinal, Apostilli ve tercüme edilmiş vasiyetnameyi, yerel Mirasçılık Belgesi davası sırasında Sulh Hukuk Mahkemesi'ne sunarsınız.
• Sınırlama: Belirtildiği gibi, şekli geçerliliği, Türk maddi hukukunu geçersiz kılmaz. Türk gayrimenkulleri için saklı pay kurallarını ortadan kaldıramaz.

Seçenek 2: Yabancı Bir Mahkeme Kararını (Örn. Yabancı Veraset İlamı) Tenfiz Ettirmek
Bu, sıkça karıştırılan bir noktadır. Mirasçılar, "Grant of Probate" (Yabancı Veraset İlamı) gibi bir yabancı mahkeme kararı ile gelebilirler.

• Otomatik Geçerliliği Yoktur: Bu yabancı mahkeme kararının Türkiye'de otomatik bir yasal etkisi yoktur.
• Ayrı Dava Gerekir: Bunu kullanmak için, ayrı bir "tanıma ve tenfiz" davası açmaları gerekir. Bu dava Asliye Hukuk Mahkemesi'nde (Sulh Hukuk değil) açılır.
• "Aşılmaz Duvar" (Taşınmaz Mal): Bu süreç, bir "taşınmaz mal duvarı" yaratır. Bir yabancı mahkeme kararı, Türk gayrimenkulünü devretmek için kullanılamaz. Türk hukuku, Türk toprakları üzerinde münhasır yargı yetkisine sahip olduğu konusunda nettir.

Bu nedenle, bir mirasçı yabancı bir veraset ilamını (belki taşınır mallar için) "tanıtsa" bile, gayrimenkulün mirasını halletmek için yine de Sulh Hukuk Mahkemesi'nde yeni bir yerel Mirasçılık Belgesi davası açmak zorundadır.

7. Vergi ve Mali Yükümlülükler (2025 itibarıyla)

Veraset ve İntikal Vergisi
Türkiye'de mal varlığı miras alan yabancı uyruklular, Türk Veraset ve İntikal Vergisi'ne tabidir. Vergi sistemi, yabancı mirasçılara Türk vatandaşlarıyla aynı şekilde davranır; ayrımcılık yoktur.
Yasal istisnalar uygulandıktan sonra (yıllık olarak güncellenir), kalan değere progresif (artan oranlı) bir vergi oranı uygulanır.

• 2025 İstisnası: Eşler ve çocuklar için istisna tutarı, her bir mirasçı başına 2.316.628 TL'dir.

Türkiye Veraset Vergisi Oranları (2025)
Veraset yoluyla intikallerde oranlar artan oranlıdır:

• İlk 2.400.000 TL (istisnadan sonraki matrah): %1
• Sonraki 5.700.000 TL için: %3
• Sonraki 12.000.000 TL için: %5
• Sonraki 24.000.000 TL için: %7
• 44.100.000 TL'nin üzerindeki kısım için: %10

Örnek Vergi Hesaplanması (2025)

• Miras değeri: 10.000.000 TL
• Eş/çocuk istisnası: 2.316.628 TL
• Vergiye tabi tutar (Matrah): 7.683.372 TL
• Vergi dökümü:
• İlk 2.400.000 TL × %1 = 24.000 TL
• Sonraki 5.283.372 TL × %3 = 158.501 TL
• Toplam vergi: 182.501 TL
• Ödeme: Bu toplam tutar, 3 yıl içinde 6 eşit taksitte ödenebilir.

Vergi Beyannamesi Verme: 4, 6 ve 8 Aylık Süreler
Mirasçılar bir veraset beyannamesi vermek zorundadır. Bu beyannamenin verilme süresi karmaşıktır ve hem ölümün gerçekleştiği yere hem de mirasçının bulunduğu yere bağlıdır:

• Ölüm Türkiye'de / Mirasçı Türkiye'de: 4 Ay.
• Ölüm Türkiye'de / Mirasçı Yurt Dışında: 6 Ay.
• Ölüm Yurt Dışında / Mirasçı Türkiye'de: 6 Ay.
• Ölüm Yurt Dışında / Mirasçı Aynı Yabancı Ülkede: 4 Ay.
• Ölüm Yurt Dışında / Mirasçı Farklı Bir Yabancı Ülkede: 8 Ay.

Ödeme Takvimi
Tahakkuk eden veraset vergisi tek seferde ödenmez. Vergi, üç yıllık bir süre içinde, her yıl iki eşit taksitte (genellikle Mayıs ve Kasım aylarında) ödenir.

8. Prosedür Sonrası: Mal Varlıklarını Talep Etme ve Yasal Seçenekler

Devir İşlemlerinin Tamamlanması: Tapu Sicil Müdürlüğü
Mirasçılık Belgesi alındıktan ve vergi beyannamesi verildikten sonra, vergi dairesi bir "borcu yoktur" yazısı (ilişik kesme belgesi) düzenler. Mirasçı, bu belgeleri yerel Tapu Sicil Müdürlüğü'ne (Tapu Dairesi) götürerek tapu senedinin resmi olarak kendi adlarına devredilmesini sağlamalıdır.
2025 yılında yapılan ve mirasçıların arasındaki mal paylaşımını (taksimini) basitleştirmeyi amaçlayan yeni bir düzenleme, bu adım için noter şartını kaldırarak mirasçıların basit bir yazılı sözleşme ile malları paylaşmasına olanak tanımıştır. Ancak bu değişiklik, (özellikle kadınlar olmak üzere) savunmasız mirasçıları paylarından feragat etmeleri yönünde baskı altına almak için kullanılabileceği uyarısında bulunan hak grupları tarafından tartışılmaktadır.

Taşınır Mallara Erişim
Mahkeme tarafından verilen Mirasçılık Belgesi, merhumun hesaplarının bulunduğu Türk bankalarına da sunularak hesapların çözülmesi ve fonlara erişim sağlanır.

Mirasın Reddi (Kritik Uyarı)
Mirasçılar tüm mal varlığını ve tüm borçları miras alır. Eğer tereke borca batıksa (borçlar varlıklardan fazlaysa), mirasçıların "mirası reddetme" hakları vardır.
Bu, zamana bağlı kritik bir işlemdir. Mirasçı, üç ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi'ne resmi bir ret beyanında bulunmalıdır. Bu 3 aylık süre, mirasçının hem ölümü hem de kendi mirasçılık sıfatını öğrendiği tarihten itibaren başlar. Bu kısa süreye uyulmaması, mirasçının terekeyi ve tüm borçlarını kabul etmiş sayılmasına yol açar.

9. Önleyici Miras Planlama Stratejileri

Türkiye'de mülk sahibi olan yabancı uyruklular için proaktif planlama çok önemlidir.

1. Çift Vasiyetname Stratejisi
İki vasiyetname hazırlamayı düşünün: biri kendi ülkenizde küresel/taşınır varlıklarınız için, diğeri ise özellikle Türk gayrimenkulleriniz için ayrı, noter tasdikli bir Türk vasiyetnamesi. Bu Türk vasiyetnamesi, Türk saklı pay kurallarına uygun olarak hazırlanmalıdır.

2. Sağlararası Devirler (Hayattayken)
Hayattayken mülk devri bir seçenektir, ancak belirtildiği gibi, ölümden kısa süre önce veya korunan mirasçıları bypass etme amacıyla yapılan bağışlamalar tenkis davasına konu olabilir.

3. Şirket Mülkiyeti
Yüksek değerli mülkler için, bazı mülk sahipleri gayrimenkulü bir Türk şirketi aracılığıyla elinde tutar. Şirket hisseleri "taşınır mal" kabul edilir ve bu nedenle ölüm üzerine merhumun milli hukukuna tabi olur, bu da potansiyel olarak Türk gayrimenkul hukuku kurallarını (saklı pay gibi) atlatabilir. Bu, uzmanlık gerektiren karmaşık bir stratejidir.

4. Önleyici Belge Hazırlığı
Mirasçılar, anahtar akrabalık belgelerinin (doğum belgeleri, evlilik cüzdanları, aile kayıt örnekleri) Apostilli kopyalarını ölüm gerçekleşmeden önce alıp güvenli bir şekilde saklayarak gelecekteki mahkeme süreçlerini önemli ölçüde hızlandırabilirler.

5. İkili Anlaşmaların Gözden Geçirilmesi
Bazı ülkelerin Türkiye ile, belirli resmi belgeler için Apostil şartını kaldıran (nadir de olsa) usul kolaylıkları sağlayan ikili anlaşmaları olabilir. Türkiye'nin İngiltere veya Almanya gibi ülkelerle bir veraset vergisi anlaşması bulunmadığını unutmayın; bu da verginin her iki ülkede de ödenebileceği anlamına gelir (ödenen yabancı vergi mahsup edilebilse de).

10. Mirasçılar için Eylem Zaman Çizelgesi

Mirasçılar için kritik eylemler, zaman çizelgeleri ve sonuçları aşağıdadır:

• İlk 1-90 Gün (Ölümü ve Mirasçı Sıfatını Öğrenmekten İtibaren):
• Kritik Eylem: Mirası kabul veya reddetme kararını vermelisiniz. Eğer terekenin borçları malvarlığından fazlaysa, Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurarak mirası resmen reddetmelisiniz.
• Gecikmenin Cezası: Bu 90 günlük süreyi kaçırırsanız, tüm mal varlığını ve tüm borçları kabul etmiş sayılırsınız.
• Derhal:
• Kritik Eylem: Belgeleri Toplayın ve Yasallaştırın. Ölüm belgesi, pasaportlar, doğum/evlilik belgelerini edinin. Tüm yabancı resmi belgeler menşe ülkede Apostil şerhi almalı ve ardından Türkiye'de yeminli tercüman tarafından tercüme edilmelidir.
• Gecikmenin Cezası: Mahkeme süreçleri gecikir.
• İlk 1-3 Ay İçinde:
• Kritik Eylem: Avukat Atayın ve Dava Açın. Türk avukata kendi ülkenizden Apostilli vekaletname verin. Avukat, Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) almak için Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurur.
• Gecikmenin Cezası: Hiçbir mal varlığına erişemezsiniz.
• 4-8 Ay İçinde (Ölüm Tarihinden İtibaren):
• Kritik Eylem: Vergi Beyannamesi Verin. Mirasçılık belgesi alındıktan sonra, 4, 6 veya 8 aylık yasal süre içinde veraset ve intikal vergisi beyannamesini verin.
• Gecikmenin Cezası: Gecikme faizleri ve vergi cezaları ile karşılaşırsınız.
• Sertifika ve Vergi Muvafakatnamesi Sonrası:
• Kritik Eylem: Nihai Devir. Tapu devrini tamamlamak için mahkeme belgesini ve vergi dairesinden alınan "borcu yoktur" yazısını Tapu Müdürlüğü'ne sunun.

11. Sonuç

Yabancı uyrukluların Türkiye'deki mülklerine ilişkin miras hukuku, milletlerarası özel hukuk ve ulusal medeni kanunun karmaşık bir etkileşimidir. Sistem, gayrimenkullere Türk hukukunu, taşınır mallara ise merhumun milli hukukunu uygulayan ikili hukuk yaklaşımıyla tanımlanır. Bu "ayrılma", genellikle yabancı bir ülkede hazırlanmış bir miras planını boşa çıkarabilecek çelişkili sonuçlar yaratır.
Taşınmaz mallar söz konusu olduğunda, Türk hukukunun ilkeleri müzakere edilemez. Bunların en önemlisi, vasiyetçinin özgürlüğünü kısıtlayan ve yakın akrabalar için mirasın zorunlu bir bölümünü ayıran saklı paydır (zorunlu mirasçılık).
Prosedürel olarak, yabancı mirasçılar mahkeme temelli bir sistemi takip etmelidir, zira daha basit olan noter seçenekleri onlara kapalıdır. Bu, Türk Sulh Hukuk Mahkemesi'ne usulüne uygun olarak yasallaştırılmış ve tercüme edilmiş yabancı belgelerin sunulmasını gerektirir. Son olarak, mirasçılar hem vergi beyannameleri için belirlenen karmaşık son tarihlere hem de borca batık bir mirası reddetmek için tanınan kritik üç aylık süreye dikkat etmelidirler.
Bu hukuki ortam, ilgili karmaşıklıkları vurgulamaktadır. Birden fazla hukuk sisteminin kesişim noktasında gezinmek, usulü gereklilikleri karşılamak ve kişinin çıkarlarını korumak için bir Türk avukata danışmanız tavsiye edilir.

Yasal Uyarı: Bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Bilgiler değişebilir ve özel durumunuzla ilgili olarak kalifiye bir Türk avukata danışmalısınız.

⚡ HIZLI ÖZET

• Kim Mükellef? Türk vatandaşları ve Türkiye'de ikamet edenler, tüm dünyadaki varlıkları üzerinden vergiye tabidir. İkamet etmeyenler sadece Türkiye'deki varlıklarından sorumludur.
• 2025 İstisnaları: Her çocuk ve eş için 2.316.628 TL. Bağışlar (ivazsız intikaller) için 53.339 TL.
• 2025 Vergi Oranları: Miras vergisi %1 ila %10 arasında kademelidir. Bağış vergisi (%10 ila %30) çok daha yüksektir.
• ⚠️ Kritik Risk: Türkiye'nin Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA), neredeyse hiçbir zaman veraset vergisini kapsamaz. Vergi "mahsubu" yoktur, sadece küçük bir "indirim" hakkı tanınır; bu da çifte vergilendirmeyi yüksek bir risk haline getirir.

I. Giriş: Türk Veraset Vergisinin Yasal Çerçevesi

Türkiye Cumhuriyeti'nde, ölüm veya karşılıksız yollarla servet transferi, özel bir vergi rejimine tabidir. Türkçede Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) olarak bilinen bu vergi, vefat edenin terekesi üzerinden değil, varlıkları edinen bireylerden alınan bir servet vergisi şeklidir.
Bu süreci yöneten temel mevzuat, 1959 yılında yürürlüğe giren ve bu tür tüm intikaller için kesin yasal temel olmaya devam eden 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'dur. Bu 1959 tarihli kanunu, Vergi Usul Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu gibi tamamen farklı mevzuatlara değişiklik getiren 2021 tarihli "7338 sayılı Kanun" ile karıştırmamak kritik önem taşır. Bu makaledeki tüm referanslar, 1959 tarihli Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'na ilişkindir.
Bu kanun, iki ayrı varlık transferi kategorisini kapsayan ikili bir yapı oluşturur:

1. Miras (Veraset): Bir ölüm sonucunda mirasçıların mülk edinmesini kapsar; bu, vasiyetli (testamentolu) veya vasiyetsiz (intestate) intikal yoluyla olabilir.
2. Karşılıksız İntikaller (İvazsız İntikal): Yaşam süresi içinde bedelsiz olarak yapılan tüm mülk transferlerini kapsar. Bu kategori belirgin bir şekilde hediyeleri (hibe), bağışları ve piyangolardan, yarışmalardan ve şans oyunlarından kazanılan ikramiyeleri içerir.

II. Vergi Mükellefiyetinin Belirlenmesi: Kim, Hangi Varlıklar İçin Vergi Öder?

Türk Veraset ve İntikal Vergisi'nden kim sorumludur ve hangi varlıklar üzerinden? Cevap, basit bir "vatandaş ve yabancı" ayrımına dayanmaz. Kanun, vergi mükellefinin vatandaşlığına, ikamet durumuna ve varlıkların fiziki konumuna (situs) dayanan kesin bir matris oluşturur.
Sorumluluk dökümü şu şekildedir:

• Türk Vatandaşı: Hem Türkiye'deki hem de Türkiye dışındaki varlıklar için VERGİYE TABİDİR.
• İkamet İznine Sahip Yabancı (İkametli): Hem Türkiye'deki hem de Türkiye dışındaki varlıklar için VERGİYE TABİDİR.
• İkamet İznine Sahip Olmayan Yabancı: Sadece Türkiye'deki varlıklar için VERGİYE TABİDİR. Türkiye dışındaki varlıklar VERGİYE TABİ DEĞİLDİR.

1. Türk Vatandaşları (Vatandaşlar)

Bir Türk vatandaşı için vergi yükümlülüğü kapsamlıdır. Bir Türk vatandaşı, tüm dünyadaki varlıkları üzerinden VİV'e tabidir. Bu sorumluluk ikamete değil, vatandaşlığa dayanır. 30 yıldır Almanya'da yaşayan bir Türk vatandaşının, Londra'daki bir banka hesabını miras alması durumunda, bu yurtdışı varlığı için Türkiye'de VİV beyan edip ödemesi tam olarak zorunludur.

2. Yabancı Uyruklular (Yabancılar)

Yabancı uyruklular için sorumluluk daha nüanslıdır ve iki temel faktöre bağlıdır.

• Türkiye'de İkamet Etmeyen Yabancı: Türkiye'de yasal olarak ikamet etmeyen bir yabancı, sadece Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde fiziken bulunan varlıklar üzerinden VİV'e tabidir.
• Türkiye'de İkamet Eden Yabancı: Bu kritik bir ayrımdır. Türkiye'de yasal olarak ikamet eden (örn. geçerli bir Türk ikamet iznine veya ikamete sahip) bir yabancı, VİV amaçları doğrultusunda bir Türk vatandaşı ile birebir aynı muameleyi görür. Bu kişiler tüm dünyadaki varlıkları üzerinden VİV'e tabidir.

Pratik Vaka İncelemeleri

Vaka 1: Türkiye'de İkamet Eden Yabancı (Expat)

• Konu: İngiliz vatandaşı John, 15 yıldır Fethiye'de ikamet izniyle yaşamaktadır.
• Varlıkları: Fethiye'de bir villası (10 Milyon TL) ve Birleşik Krallık'ta aile evi (15 Milyon TL) ile bir hisse senedi portföyü (5 Milyon TL) bulunmaktadır.
• Sorumluluk: John yasal olarak Türkiye'de ikamet ettiği için, mirasçıları (nerede yaşarlarsa yaşasınlar) John'un sadece Fethiye'deki villası için değil, tüm 30 Milyon TL'lik küresel mal varlığı için Türk VİV'ine tabi olacaktır. Mirasçıları, çok az bir vergi indirimiyle hem Türkiye'de hem de Birleşik Krallık'ta potansiyel bir vergi faturasıyla karşı karşıya kalacaktır.

Vaka 2: Yeni Vatandaş (Yatırım Yoluyla Vatandaşlık - CBI)

• Konu: Anna, İstanbul'da bir mülk satın alarak ("Yatırım Yoluyla Vatandaşlık") Türk vatandaşlığı almıştır. Halen Rus vatandaşıdır ve ana işi Moskova'dadır.
• Varlıkları: İstanbul'daki dairesi (15 Milyon TL) ve Moskova'daki aile şirketi (100 Milyon TL).
• Sorumluluk: Anna, Türk vatandaşı olarak, Moskova'daki aile işletmesi de dahil tüm 115 Milyon TL'lik küresel mal varlığını tek taraflı olarak Türk veraset vergisi kanununa tabi kılmıştır. Vefatı üzerine mirasçıları, Moskova'daki ticari varlıklarını Türk vergi makamlarına beyan etmek zorundadır.

III. Resmi 2025 Vergi İstisnaları (İstisna Tutarları)

2025 yılı istisna tutarları Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından (56 Seri No'lu Genel Tebliğ ile) belirlenmiştir ve her bir mirasçı için ayrı ayrı uygulanır.

• Altsoy (füruğ - çocuklar, torunlar) ve eş (evlatlıklar dahil) için: 2.316.628 TL
• Altsoy (füruğ) bulunmaması halinde sağ kalan eş için: 4.636.103 TL
• Karşılıksız (ivazsız) intikaller (bağışlar) için: 53.339 TL
• Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve şans oyunlarından kazanılan ikramiyeler için: 53.339 TL

IV. Resmi 2025 Vergi Oranları (Tarifeler)

Kişisel istisna tutarı düşüldükten sonra, kalan değer resmi 2025 kademeli tarifelerine göre vergilendirilir. Buradaki en önemli çıkarım, bağış vergisi oranlarının, miras vergisi oranlarından çok daha yüksek olduğudur.
2025 vergi oranları aşağıdaki gibi yapılandırılmıştır:
2025 Miras Vergisi Oranları (%1-%10)

• İlk 2.400.000 TL için: %1
• Sonraki 5.700.000 TL için: %3
• Sonraki 12.000.000 TL için: %5
• Sonraki 24.000.000 TL için: %7
• Matrahın 44.100.000 TL'yi aşan bölümü için: %10

2025 Bağış Vergisi Oranları (%10-%30)

• İlk 2.400.000 TL için: %10
• Sonraki 5.700.000 TL için: %15
• Sonraki 12.000.000 TL için: %20
• Sonraki 24.000.000 TL için: %25
• Matrahın 44.100.000 TL'yi aşan bölümü için: %30

Aile İçi Bağışlar için Özel İndirim

Kanun önemli bir kolaylık sağlamaktadır: Eğer bir bağış ebeveyn, eş veya çocuk arasında yapılırsa, uygulanan vergi oranı (%10-%30'luk bağış tarifesinden) %50 oranında indirimli uygulanır. Bu, yakın aile içi bağışlar için efektif vergi oranını %5-%15 aralığına çeker. Ancak bu hüküm, evlatlıkları bu %50 indirimden açıkça hariç tutar.

Örnek Hesaplama: Bir Çocuğun Miras Alması

İşte verginin tek bir mirasçı için nasıl hesaplandığına dair pratik bir örnek.

• Bir çocuğa kalan miras değeri: 10.000.000 TL
• Eksi: Çocuk için istisna: -2.316.628 TL
• Vergiye Esas Matrah: 7.683.372 TL
• Vergi hesabı:
• İlk 2.400.000 TL × %1 = 24.000 TL
• Kalan 5.283.372 TL × %3 = 158.501 TL
• Ödenecek Toplam VİV: 182.501 TL
• (Toplam miras üzerindeki efektif vergi oranı: %1.83)

V. Varlıklar Vergi İçin Nasıl Değerlenir (Değerleme)

Sürecin kritik bir kısmı, vergilendirilecek varlıkların değerini belirlemektir. Türk kanunları farklı yöntemler belirtir:

• Gayrimenkuller: Gayrimenkuller, piyasa değeri üzerinden değil, vefat yılındaki Emlak Vergisi Değeri üzerinden beyan edilir. Bu genellikle gerçek piyasa fiyatından oldukça düşük bir değerdir.
• Menkul Mallar ve Diğer Varlıklar: Banka mevduatları, hisse senetleri, arabalar ve sanat eserleri gibi diğer varlıklar "rayiç bedelleri" (piyasa değeri) ile beyan edilir. Banka hesapları için bu, ölüm tarihindeki bakiyeye ek olarak o tarihe kadar tahakkuk etmiş faizi de içerir. Hisse senetleri için son işlem gören değeridir.

VI. İdari Süreç: Adım Adım Rehber


Adım 1: Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) Alınması

Mirasçılar öncelikle bir Türk Noterinden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden "Mirasçılık Belgesi" (Veraset İlamı) almalıdır. Bu resmi belge, tüm yasal mirasçıları tanımlar ve sonraki tüm eylemler için gereklidir.

Adım 2: Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi Verilmesi

Mirasçılar, Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesini (Beyanname) yetkili vergi dairesine vermelidir. Beyan süreleri kesindir ve vefat anında vefat edenin ve mirasçının bulunduğu yere göre değişir.
Beyan süreleri (vefat tarihinden itibaren):

• Vefat eden Türkiye'de / Mirasçı Türkiye'de: 4 ay
• Vefat eden Türkiye'de / Mirasçı Yurtdışında: 6 ay
• Vefat eden Yurtdışında / Mirasçı Türkiye'de: 6 ay
• Vefat eden Yurtdışında / Mirasçı Yurtdışında (aynı ülkede): 4 ay
• Vefat eden Yurtdışında / Mirasçı Yurtdışında (farklı ülkede): 6 ay
• Vefat eden Yurtdışında / Mirasçı Yurtdışında (Türk konsolosluğu olmayan bir ülkede): 8 ay

Bağış vergisi beyannameleri için süre çok daha kısadır: bağışlanan varlığın edinildiği tarihten itibaren bir ay içinde.
Gerekli Belgeler Kontrol Listesi:

• Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi) için:
• ☐ Ölüm belgesi
• ☐ Mirasçının kimlik belgeleri (pasaport/kimlik)
• ☐ Aile nüfus kayıt örneği
• ☐ Varsa vasiyetname
• Vergi Beyannamesi (Beyanname) için:
• ☐ Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi)
• ☐ Tapu fotokopileri ve belediyeden alınmış emlak vergisi değerini gösterir belge
• ☐ Banka hesap dökümleri (ölüm tarihindeki bakiyeler)
• ☐ Diğer varlıklar için değerleme raporları
• ☐ Vefat edene ait belgeli borçların listesi

Adım 3: Vergi Tahakkuku ve Ödeme Planı

Vergi tahakkuk ettikten sonra, üç yıl içinde, altı eşit taksitte ödenir. Ödemeler yılda iki kez Mayıs ve Kasım aylarında yapılır.

VII. Kritik Risk: Çifte Vergilendirme Boşluğu

Uluslararası müşteriler için en büyük mali risk çifte vergilendirmedir.

1. "Anlaşma Boşluğu": Yaygın ve Tehlikeli Bir Yanılgı

Müşteriler genellikle Türkiye'nin ABD, İngiltere ve Almanya gibi ülkelerle Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA) olduğunu ve bunun koruma sağladığını varsayarlar.
Bu varsayım yanlıştır. Türkiye'nin ikili vergi anlaşmaları neredeyse münhasıran gelir ve kurumlar vergileri ile sınırlıdır. Veraset veya hediye vergilerini kapsamazlar. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın resmi muktezaları (Özelge), VİV'in anlaşmalarda listelenmediği için uygulanmadığını ve mirasçının tam sorumlu olduğunu açıkça teyit etmiştir.

🚩 SIK YAPILAN HATALAR: YANLIŞ VARSAYIMLAR

• ❌ YANLIŞ: "ABD-Türkiye vergi anlaşması beni çifte veraset vergisinden korur."
• ✅ GERÇEK: Korumaz. Anlaşma sadece gelir vergisini kapsar, veraset vergisini değil.
• ❌ YANLIŞ: "Ben yeni vatandaşım (CBI), bu yüzden sadece Türkiye'deki varlıklarım vergilendirilir."
• ✅ GERÇEK: Türk vatandaşı olarak, tüm dünyadaki mal varlığınız Türk VİV'ine tabidir.
• ❌ YANLIŞ: "Vatandaş değilim ama ikamet iznim var. İngiltere'deki evimin Türkiye'yi ilgilendirmez."
• ✅ GERÇEK: Türkiye'de yasal olarak ikamet eden bir kişi, bir vatandaş gibi muamele görür ve tüm dünyadaki varlıkları üzerinden sorumludur.

2. Sonuç: "İndirim" ve "Mahsup" Arasındaki (Pahalı) Fark

Bir anlaşmanın yokluğunda, Türk kanunları (yurtdışında ödenen verginin Türk vergi faturasından düşüldüğü) bir "vergi mahsubu" sunmaz.
Bunun yerine, yalnızca matrahtan indirime (vergi indirimi) izin verir. Yurtdışında ödenen vergi, nihai vergi faturasından değil, vergiye esas matrahtan (varlığın değerinden) düşülebilen bir gider olarak kabul edilir. Bu, çok az bir rahatlama sağlar ve çifte vergilendirmeyi garanti eder.

VIII. Stratejik Planlama Araçları

Kurallar katı olsa da, riski azaltmak ve likidite sağlamak için bazı stratejik planlama araçları düşünülebilir.

1. Hayat Sigortası: Hayat sigortası gelirleri, mirasçılara VİV faturasını ödemeleri için anında, vergisiz likidite sağlamak amacıyla bazen tereke dışında yapılandırılabilir. Ancak, vergi özelgeleri lehtarın yasal bir mirasçı olması durumunda ödemenin bir miras olarak kabul edilebileceğini ve vergilendirilebileceğini de belirtmiştir. Bu, dikkatli bir yapılandırma gerektirir.
2. Vakıflar ve Holding Şirketleri: Yüksek net değerli bireyler için, varlıkları yerli veya yabancı holding şirketlerine, tröstlere veya vakıflara devretmek, miras alınan varlığın doğasını değiştirebilir (örn. varlığın kendisi yerine bir şirketteki hisseleri miras almak). Bu, özel danışmanlık gerektiren karmaşık bir stratejidir.
3. Vasiyetnameler ve Sağlığında Bağışlama: Bağış vergisi oranları yüksek olsa da (%5-%15 aile içi), hızla değerlenen varlıkları bağışlamak, bu varlıkların değerini vergi açısından "dondurabilir". Geçerli bir Türk vasiyetnamesi hazırlamak da bir terekenin saklı pay dışındaki kısımlarını yönetmek için esastır.

IX. Karşılaştırmalı Bir Bakış: Türkiye vs. Diğer Ülkeler

Türkiye'nin veraset vergisi sistemi görece benzersizdir. Diğer büyük ekonomilerle karşılaştırıldığında, düşük oranları dikkat çekicidir, ancak kapsamı geniştir.

• Türkiye: %1 - %10 arasında kademeli bir oran, ~2.3 Milyon TL istisna (2025) uygular ve vatandaşları ile ikamet edenleri dünya çapındaki varlıkları üzerinden vergilendirir.
• İngiltere: %40 sabit bir oran, £325.000 istisna uygular ve "domicile" (yerleşik) kişileri vergilendirir.
• ABD: %40'lık bir en üst oran, çok yüksek $13.99 Milyon istisna (2025) uygular ve vatandaşları ile ikamet edenleri vergilendirir.
• Almanya: %7 - %50 arasında sınıfa dayalı bir oran, yakın akrabalar için ~€400K-500K istisna uygular ve ikamet edenleri vergilendirir.

Önemli Çıkarım: Türkiye, İngiltere, ABD veya Almanya'dan önemli ölçüde daha düşük oranlara sahiptir, ancak vatandaşlarını ikamet durumlarına bakılmaksızın dünya çapındaki varlıkları üzerinden vergilendirir; bu, birçok yeni vatandaşın farkında olmadığı bir risktir.

X. Sonuç Analizi ve Sonraki Adımlar

Türk Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) sistemi, özellikle sınır ötesi terekeler için önemli karmaşıklıklar ve mali riskler sunmaktadır.

⚠️ ACİL: Aşağıdaki Durumlarda Derhal Hukuki Danışmanlık Alın:

YÜKSEK ÖNCELİK (30 Gün İçinde Eylem Gerekli):

• □ Bir aile üyeniz vefat etti ve 4-6 aylık beyanname süresi içinde beyanname vermeniz gerekiyor.
• □ Yakın zamanda Türk vatandaşlığı (CBI) aldınız ve yurtdışında önemli varlıklarınız bulunuyor.
• □ Yurtdışından miras yoluyla varlık edinmiş bir Türk vatandaşısınız.

ORTA ÖNCELİK (90 Gün İçinde Eylem Gerekli):

• □ 5 Milyon TL üzerinde değerli bir Türk mülkü satın alıyorsunuz.
• □ Türkiye'de ikamet izniniz (ikamet) var ve kendi ülkenizde mülkünüz bulunuyor.
• □ Aile üyelerinize 1 Milyon TL üzerinde değere sahip varlıkları bağışlamayı planlıyorsunuz.

PROAKTİF PLANLAMA (Geleceğinizi Güvence Altına Alma):

• □ Kapsamlı bir tereke planlamasına ihtiyaç duyan yüksek net değerli (>10 Milyon TL) bir bireysiniz.
• □ Varlıklarınız için bir vakıf veya holding yapısı kurmak istiyorsunuz.
• □ Türkiye'de geçerli olacak çok uluslu bir vasiyetname hazırlamanız gerekiyor.

Kişisel mal varlığınızı ve vergi yükümlülüğünüzü gözden geçirmek üzere gizli bir danışmanlık randevusu için ofisimizle iletişime geçin.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

S: CBI programı ile Türk vatandaşı oldum. Kendi ülkemdeki aile şirketimi gerçekten beyan etmek zorunda mıyım?
C: Evet. Bir Türk vatandaşı olarak, tüm dünyadaki varlıklarınız üzerinden VİV'e tabisiniz. Mirasçılarınız, vefatınız üzerine yurtdışındaki işinizi Türk vergi makamlarına beyan etmek zorundadır.
S: İkamet izni (ikamet) olan bir İngiliz emekliyim. Sorumluluğum nedir?
C: Yasal olarak ikamet eden bir kişi, VİV açısından bir Türk vatandaşı ile birebir aynı muameleyi görür. İngiltere'deki banka hesaplarınız ve mülkünüz dahil olmak üzere tüm dünyadaki varlıklarınız üzerinden vergiye tabisiniz.
S: İngiltere'de %40 veraset vergisi ödersem, Türkiye'de de ödemem gerekir mi?
C: Evet. Türkiye'nin İngiltere ile bir veraset vergisi anlaşması yoktur. İngiltere'de ödediğiniz %40 vergi için bir "mahsup" alamazsınız. Yalnızca bir "indirim" alırsınız; bu, ödenen %40'lık verginin varlığın değerinden düşülmesi ve ardından kalan değer üzerinden yine de %1-%10 arası Türk vergisini ödemeniz anlamına gelir.
S: Türkiye'deki villam veraset vergisi için nasıl değerlendirilir?
C: Gayrimenkuller, yerel belediyede kayıtlı olan "Emlak Vergisi Değeri" üzerinden değerlendirilir. Bu genellikle gerçek piyasa değerinden çok daha düşüktür.
S: Veraset vergisi beyannamesi vermek için son tarih nedir?
C: Vefat edenin ve mirasçının nerede olduğuna bağlıdır. En yaygın süreler 4 ay (her ikisi de Türkiye'de ise) veya 6 aydır (taraflardan biri yurtdışında ise). Tüm senaryolar için Bölüm VI'ya bakınız.
S: Veraset vergisini taksitle ödeyebilir miyim?
C: Evet. Türk kanunları, verginin 3 yıl içinde, yılda iki kez Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere 6 eşit taksitte ödenmesine izin verir.
S: Türk babam yurtdışında vefat etti. Yine de Türkiye'de beyanname vermem gerekir mi?
C: Evet. Bir Türk vatandaşı olarak, dünya çapındaki mirasınızdan sorumlusunuz. Beyanname verme süreniz vefat tarihinden itibaren 6 aydır.
S: Beyanname tarihini kaçırırsam ne olur?
C: Vergi dairesi gecikme cezaları ve faizleri uygulayacaktır. Beyanname vermemek, mülk tapularının yasal devrini de geciktirebilir.
S: Veraset vergisi, terekenin brüt değeri üzerinden mi yoksa borçlar düşüldükten sonra mı ödenir?
C: Vergi net değer üzerinden hesaplanır. Vefat edenin meşru, belgeli borçları (örn. ipotekler, vergi borçları, krediler) vergi hesaplanmadan önce terekenin değerinden düşülebilir.

YASAL UYARI
Bu makale yalnızca genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki veya vergisel danışmanlık niteliğinde değildir. Her vaka kendine özgüdür. Belirtilen vergi oranları ve istisnalar 2025 yılı için geçerlidir ve değişebilir. Bu makale, Ocak 2025 itibarıyla Türk hukukunu yansıtmaktadır. Yabancı yargı alanlarını içeren konular için, o ülkelerdeki hukuk ve vergi uzmanlarına da danışmalısınız. Kişisel durumunuzla ilgili olarak mutlaka nitelikli bir avukata ve vergi danışmanına başvurmalısınız.

Yazar: Thomas Andreas Di Constantinople
Son Güncelleme: 2025

Türkiye'de mal varlığı olan yabancıların vefatı, mirasçıları için genellikle karmaşık bir hukuki süreç başlatır. Bu rehber, Türk hukukunun temel zorluklarını ve yabancı mirasçıların bilmesi gereken en kritik noktaları özetlemektedir.

1. Temel İlke: Hukuk Ayrılığı (MÖHUK)

Miras süreçlerindeki temel zorluk, hangi ülke hukukunun uygulanacağıdır. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) uyarınca, tereke (miras bırakanın malvarlığı) ikiye ayrılır:

• Taşınmaz Mallar (Gayrimenkul): Türkiye'de bulunan daire, arsa, villa gibi tüm gayrimenkuller için, murisin (vefat edenin) vatandaşlığına bakılmaksızın, münhasıran Türk Hukuku uygulanır.
• Taşınır Mallar (Menkul Varlıklar): Banka hesapları, nakit para, araçlar veya şirket hisseleri gibi menkul varlıklar için murisin milli hukuku (vatandaşlık hukuku) uygulanır.

Bu ayrım, aynı tereke için iki farklı hukuk sisteminin uygulanmasına ve potansiyel olarak iki farklı mirasçı grubunun ortaya çıkmasına neden olabilir.

2. Vasiyet Özgürlüğünün Sınırı: Saklı Pay

Common law (Anglo-Sakson) sistemlerinin aksine, Türk Medeni Kanunu "vasiyet özgürlüğünü" kısıtlar. Murisin vasiyetname ile dahi dokunamayacağı, korunan bir miras payı olan "saklı pay" (zorunlu mirasçılık) doktrinini benimser. Saklı paylı mirasçılar murisin çocukları, sağ kalan eşi ve (belirli koşullarda) ebeveynleridir.

3. Yabancı Vasiyetname ve Kamu Düzeni Çatışması

Peki, Türk saklı pay kurallarını ihlal eden (örneğin bir çocuğunu mirastan çıkaran) bir yabancı vasiyetname Türkiye'de geçerli midir?

1. Şekil: Türkiye, 1961 Lahey Sözleşmesi'ne taraf olduğu için, vasiyetnamenin şekli (yurt dışında usulüne uygun yapılmışsa) genellikle tanınır.
2. Esas (İçerik): Ancak, vasiyetnamenin içeriği (saklı paylı mirasçıyı mirastan çıkarma) Türk hukukunun temel değerlerine, yani "kamu düzenine" açıkça aykırı bulunursa, mahkeme bu hükmü uygulamaz.

Mahkeme, vasiyetnameyi tamamen iptal etmek yerine, "kısmi tenkis" yapar: Önce saklı payları yasal mirasçılara dağıtır, kalan "tasarruf edilebilir kısmı" ise vasiyetnameye göre paylaştırır.

4. Zorunlu Prosedürler ve Kritik Süreler

Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı):
Mirasçılar, Türkiye'deki varlıklar üzerinde hak iddia edebilmek için mutlaka bir Türk mahkemesinden "Mirasçılık Belgesi" (Veraset İlamı) almalıdır. Davada yabancı bir unsur (yabancı muris veya mirasçı) varsa, bu belge noterden alınamaz; yalnızca Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir. Yurt dışından alınan tüm resmi belgelerin (ölüm belgesi, nüfus kayıtları) tercüme edilmesi ve Apostil şerhi taşıması zorunludur.
Kritik Risk 1: Mirasın Reddi (3 Ay Süre):
En tehlikeli tuzak borçlardır. Mirasçılar, terekenin borçlarından şahsen sorumlu olurlar. Murisin borçlarını üstlenmemek için, ölümü öğrendikleri tarihten itibaren 3 ay içinde "mirasın reddi" (reddi miras) davası açmak zorundadırlar. Bu süre kaçırılırsa, miras borçlarıyla birlikte kabul edilmiş sayılır.
Kritik Risk 2: Vergi Beyannamesi (4-6 Ay Süre):
Mirasçılık belgesi süreci devam ederken dahi, vefat tarihinden itibaren (vefat yerine göre) 4 veya 6 ay içinde Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesi verilmelidir. Bu sürenin kaçırılması cezai yaptırımlara yol açar. Vergi oranları %1 ila %10 arasında değişir ve 3 yılda 6 taksitte ödenebilir.
Kritik Risk 3: Uyruk Kısıtlaması (Tasfiye):
Bir yabancı mirasçı, yasal olarak mirasçı olsa bile, (Tapu Kanunu Madde 35 uyarınca) Türkiye'de mülk edinmesine izin verilmeyen bir ülke vatandaşı olabilir. Bu durumda, mirasçı mülkü derhal devretmesi (satması) gerekir. Aksi takdirde, gayrimenkul devlet tarafından tasfiye edilir (satılır) ve bedeli mirasçıya ödenir.

5. Miras Planlaması ve Sonuç

Türkiye'de mal varlığı olan yabancıların, ileride karmaşıklığı önlemek adına, Türk saklı pay kurallarına uygun, noter tasdikli ayrı bir Türk vasiyetnamesi hazırlamaları şiddetle tavsiye edilir.
Türkiye'deki sınır ötesi miras süreci idari bir işlem değil, uluslararası hukukun karmaşık bir alanıdır. Hak kayıplarını önlemek ve borçlardan sorumlu olmamak için uzman bir hukuki danışmanla çalışmak bir zorunluluktur.

Yazar Hakkında

Thomas Andreas Di Constantinople, uluslararası miras hukuku ve gayrimenkul konusunda uzmanlaşmış, Muğla Barosu'na (Sicil No: 1704) kayıtlı bir Türk avukattır. 20 yılı aşkın tecrübesiyle, karmaşık sınır ötesi miras konularında yabancı müvekkillere hizmet vermeye odaklanmıştır.

Yasal Uyarı

Bu makale, Türk miras hukuku hakkında genel bilgi sağlar ve hukuki tavsiye niteliğinde değildir. Her miras davası benzersizdir. Durumunuza özel rehberlik için lütfen nitelikli bir Türk avukata danışın.